Як не стаць ахвярай кіберзлачынца

Кіберзлачыннасць з'яўляецца міжнароднай праблемай. Падобныя злачынствы здзяйсняюцца, як правіла, транснацыянальнымі арганізаванымі злачыннымі групамі, чальцы якіх пры дапамозе сеткі Інтэрнэт, лёгка перасякаюць віртуальныя межы і здзяйсняюць злачынствы ў стаўленні замежных грамадзян і грамадзян Рэспублікі Беларусь.

Цяпер стан інфармацыйнай сферы ў Рэспубліцы Беларусь характарызуецца высокім узроўнем доступу насельніцтва краіны да масавай інфармацыі. Колькасць нацыянальных сродкаў масавай інфармацыі і інтэрнет-рэсурсаў няўхільна павялічваецца. Беларуская інфармацыйная прастора адкрыта для актыўнай работы замежных СМІ і інтэрнет-рэсурсаў. У краіне штогод павялічваюцца прапускная здольнасць знешніх каналаў доступу ў сетку Інтэрнет, колькасць інтэрнет-карыстальнікаў, абанентаў сетак электрасувязі, трымальнікаў банкаўскіх плацежных карт.

Сёння спектр злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій значна пашырыўся і можа закрануць любога грамадзяніна або арганізацыі незалежна ад формы ўласнасці. Найбольш распаўсюджанымі з'яўляюцца: крадзеж грашовых сродкаў пры дапамозе рэквізітаў банкаўскіх плацежных карт, унясенне заведама ілжывых звестак у камп'ютарную сістэму з мэтай незаконнага атрымання крэдытаў або ўтойвання фактаў крадзяжоў, знішчэнне камп'ютарнай інфармацыі, незаконнае капіраванне або завалоданне інфармацыяй, якая захоўваецца ў камп'ютэрнай сістэме, узлом паштовых скрынь і далейшы незаконны доступ да інфармацыі. Падобных прыкладаў можна прывесці вельмі шмат.

Вынікі першага паўгоддзя 2019 года сведчаць аб значным, у два з паловай разы, павелічэнні колькасці зарэгістраваных кіберзлачынстваў на тэрыторыі Гомельскай вобласці. У агульнай структуры злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій найбольшую частку (78,5 %) складаюць крадзяжы шляхам выкарыстання камп'ютарнай тэхнікі - 454 злачынствы.

 

Для таго каб не стаць ахвярай кіберзлачынца неабходна выконваць наступныя простыя правілы:

АБАРОНА ДАНЫХ БАНКАЎСКАЙ КАРТКІ

Неабходна:

+ Захоўваць у таямніцы пін-код карты

+ Прыкрываць далонню клавіятуру пры ўводзе пін-кода

+ Аформіць асобную карту для анлайн-пакупак і не трымаць на ёй вялікія сумы

+ Выкарыстоўваць паслугу «3-D Secure» і ліміты на максімальныя сумы анлайн-аперацый

+ Схаваць CCV-код на карце (трохзначны нумар на адваротным баку), папярэдне захаваўшы яго

Не рэкамендуецца:

– Захоўваць пін-код разам з карткай/на картцы

– Паведамляць CVV-код або адпраўляць яго фота

– Распаўсюджваць свае пашпартныя дадзеныя (інфармацыю асабістага характару, нумар мабільнага тэлефона) «лагін» і «пароль» доступу да сістэмы «Інтэрнэт-банкінг»

- Паведамляць дадзеныя, атрыманыя ў выглядзе SMS-паведамленняў, сеансавыя паролі, код аўтарызацыі, пароль 3-D Secure і г.д.

НАДЗЕЙНЫЯ ПАРОЛІ

Неабходна: 

+ Ствараць персанальныя (унікальныя) паролі да розных сэрвісаў

+ Выкарыстоўваць складаныя паролі: мінімум 10 сімвалаў, адначасова лічбы, малыя і вялікія сімвалы, знакі пунктуацыі і іншыя сімвалы

+ Давяраць толькі правераным менеджэрам пароляў

Не рэкамендуецца:

- Выкарыстоўваць паўтарэння сімвалаў

- Захоўваць паролі на папяровых носьбітах

– Выкарыстоўваць у якасці пароля свой лагін (імя карыстальніка, уліковы запіс, нікнэйм)

– Захоўваць паролі аўтаматычна ў браўзэры

– Выкарыстоўваць біяграфічную інфармацыю ў паролі

БЯСПЕЧНЫ WI-FI

Неабходна: 

+ Адключыць агульны доступ да сваёй WI-FI кропкі, нават калі ў вас «безлімітны» Інтэрнэт

+ Выкарыстоўваць надзейны (гл.вышэй) пароль для доступу да вашай WI-FI кропцы

+ Дэактываваць аўтаматычнае падлучэнне сваіх прылад да адкрытым WI-FI кропкам

Не рэкамендуецца:

- Уводзіць свой лагін і пароль доступу да ўліковага запісу (старонцы) або сістэме банкаўскага абслугоўвання пры падключэнні да бясплатных (адкрытых) кропак WI-FI у кафэ, транспарце, гандлёвых цэнтрах і г.д.

Правераныя браўзэры і сайты

Неабходна: 

+ Выкарыстоўваць спецыяльнае праграмнае забеспячэнне (антывірус, пашырэнне для браўзэра), каб пазбегнуць наведвання сумнеўных сайтаў

Не рэкамендуецца:

- Пераходзіць па неправераных спасылках

- Уводзіць інфармацыю на сайтах, калі злучэнне не абаронена

БЯСПЕКА ЭЛЕКТРОННАЙ ПОШТЫ

Неабходна:

+ Падлучыць двухфактарную аўтэнтыфікацыю

+ Выкарыстоўваць мінімум 2 тыпы e-mail адрасоў: закрыты (толькі для прывязкі прылад і сродкаў іх абароны) і адкрыты (для перапіскі, падпісак і г.д.)

+ Выкарыстоўваць СПАМ-фільтры

Не рэкамендуецца:

- Не рэагаваць на лісты ад невядомага адпраўніка: хутчэй за ўсё гэта спам або ашуканцы

– Адкрываць падазронае ўкладанне да ліста: спачатку патэлефануйце адпраўніку, даведайцеся, што гэта за файл

ВЫКАРЫСТАННЕ ДАДАТКІЎ, сацсетак і МЕСЭНДЖЭРАЎ

Неабходна:

+ Усталёўваць прыкладанні толькі з Play Market, App Store або з правераных крыніц

+ Звяртаць увагу, да якіх функцый гаджэта прыкладанне запытвае доступ

+ Абменьвацца паведамленнямі ў сацсетках і месэнджарах, толькі цалкам пераканаўшыся ў асобе суразмоўцы, не рэагуючы на сумнеўныя просьбы і прапановы

Не рэкамендуецца:

– Размяшчаць персанальную і кантактную інфармацыю аб сабе ў адкрытым доступе

- Выкарыстоўваць указанне геолокации на фота ў пастах

- Адказваць на крыўдныя выразы і агрэсію ў сацсетках - лепш напішыце пра гэта адміністратару рэсурсу

– Ужываць ненарматыўную лексіку пры зносінах

- Усталёўваць прыкладанні з нізкім рэйтынгам і адмоўнымі водгукамі.